Deze kaart toont ons de Nieuwstraat anno 1920, bezien vanaf de Burgemeester De Withstraat. De Nieuwstraat is één van de oude straten van De Bilt. De straat werd officieel zo benoemd in het eerste besluit van de gemeente betreffende naamgeving van straten en wegen, gedateerd 24 juli 1903. Vóór 1903 waren er echter al diverse woningen gebouwd en werd de straat in bouwaanvragen anders aangeduid.
NIEUWSTRAAT, DE BILT (1920)
Rechts zijn de even nummers gelegen en links de oneven nummers. De bouwaanvraag voor de nummers 2 en 4 geschiedde gelijk met die van de aan de Burgemeester De Withstraat gelegen woningen, genummerd 58-62. Nummer 62 is rechts op de foto nog net te zien. De vergunning voor de bouw werd verleend op 25 september 1899. De locatie waarop de woningen moesten worden gebouwd werd aangeduid als terrein bij de Achterdijk. De huidige Burgemeester De Withstraat werd toen zo genoemd.
De bouwvergunning voor het pand gelegen hebbend op nummer 1 aan de Nieuwstraat werd tegelijk aangevraagd met de panden gelegen aan de Burgemeester De Withstraat, genummerd 66-70. Die vergunning werd op 17 mei 1901 verleend. Als locatie werden de Achterdijk en de Wilhelminalaan genoemd. Die laatste naam werd aanvankelijk aan de Nieuwstraat gegeven. Ook in de bouwaanvrage betreffende de panden Nieuwstraat 7-13 werd als locatie Wilhelminalaan genoemd.
Voor die huizen werd op 28 november 1899 een bouwvergunning verleend. Voor de nummers 37-43 werd op 19 december 1899 vergunning verleend en voor de woning, gelegen hebbend op nummer 8 op 14 mei 1900. Er waren eind 19e eeuw dus al veel bouwactiviteiten in de Nieuwstraat.
(1975)
De foto uit 1920 laat ons een rechte straat zien met links en rechts bomen. De straat biedt tegenwoordig een heel ander aanzien. Veel huizen zijn inmiddels afgebroken en ter plekke zijn andere woningen gebouwd. Dat ging niet zonder slag of stoot.
Rond 1972 waren er al plannen om de sterk verouderde woningen te slopen. Die plannen leidden tot protesten van de eigenaren/bewoners. Er werd een actiecomité opgericht. In 1976 werd er een enquête gehouden betreffende ver- c.q. nieuwbouwplannen door de Provinciale Utrechtse Stichting voor Welzijnsbevordering.
Uit die enquête bleek dat de huurders en de eigenaren over het algemeen toch tamelijk tevreden waren. Niettemin ontstond er een conflict tussen de bewoners/eigenaren en het Biltse gemeentebestuur. Uit de scriptie van Martine van Tuinen, getiteld Konflikt tussen bewoners van de Nieuwstraat en het bilts gemeentebestuur blijkt dat de meeste woningen in particuliere handen waren. 50% Van de huizen werd door de eigenaren bewoond, 20% werd verhuurd door de eigenaren en slechts 30% werd verhuurd door de gemeente.
De gemeente was in 1972 van plan 160 woningen en twintig bedrijven te slopen. Daarvoor in de plaats zouden er 180 woningen worden gebouwd. In het ontwerpbestemmingsplan Nieuwstraat 1972 werd nauwelijks gesproken over vervangende huisvesting van de bewoners. De verontwaardiging was daardoor groot.
Op 1 maart 1972 werd er een bewonersvergadering georganiseerd. Ook werden er 200 handtekeningen verzameld, als protest tegen de plannen. Jarenlang werd er gekissebist. Het Landelijk Ombudsteam Stadsvernieuwing (L.O.S.) kwam na onderzoek tot de conclusie dat veel huizen slecht waren. De gemeente trok daaruit de conclusie dat het zuidelijk deel van de Nieuwstraat (het gedelte dat op de kaart te zien is) gesloopt zou moeten worden.
Er volgde op 21 mei 1975 een kraakactie. Het pand Nieuwstraat 65 werd gekraakt, dit buiten medeweten van het actiecomité. De politie gooide de krakers eruit en de gemeente liet het huis dichttimmeren. De bewoners waren laaiend en haalden ’s nachts de planken weer van het huis.
Op 19 juli bracht staatssecretaris Jan Schaeffer een bezoek aan de Nieuwstraat. Schaeffer (tweede van links op de foto) wees het gekraakte pand aan als modelwoning, iets wat het actiecomité zeer op prijs stelde. Vijfde van links is VVD-wethouder Meta Laan. Er werd voor dat pand een begroting opgemaakt betreffende de renovatiekosten. Met de renovatie zou 38.000 gulden (17.300 Euro) gemoeid zijn.
De gemoederen bleven verhit. De meningen van de diverse eigenaren en bewoners waren verdeeld. Niet iedereen schaarde zich achter het actiecomité. Uiteindelijk werd toch tot sloop van diverse woningen in de Nieuwstraat overgegaan. Op 29 september 1977 besloot de meerderheid van raad van de gemeente De Bilt om 50 van de 53 woningen in de Nieuwstraat-zuid te slopen.
Tegengestemd hadden D’66 en PvdA/PPR. Bewoners konden geen gebruik maken van beroepsprocedures. Het actiecomité tekende nog wel beroep aan tegen dit raadsbesluit bij de Raad van State, maar dat beroep werd in december 1977 ongegrond verklaard. In 1978 werden de panden Nieuwstraat 3-43 en in 1981-1982 de nummers 2-44 gesloopt.
In maart 2004 werd er een nieuwbouwplan gelanceerd betreffende drie atelierwoningen, die gebouwd zouden worden ter plekke van het oorspronkelijke pand Nieuwstraat 1. De tijd van protesten was voorbij. Over de sloop van dat pand is weinig commotie ontstaan.